vrijdag 26 februari 2016

Kerkhof Epe

Om de Grote Kerk van Epe ligt het kerkhof. Daar werd tot 1829 begraven. Een landelijke maatregel maakte daar een einde aan. Begraven binnen bebouwde kommen van meer dan 1000 inwoners mocht niet meer. Om het kerkhof was een muur. In die muur waren doorgangen waar een rooster in lag. Dat rooster hield honden en varkens tegen, zodat die niet zouden gaan graven op het kerkhof. Ook de duivel werd erdoor tegengehouden, want die ging immers op bokkenpoten. Het huis naast het kerkhof heet daarom nog steeds het Rooster, evenals in Heerde.  Het laatste stuk van de kerkhofmuur in Epe werd in 1916 door een ijzeren hek vervangen.


Het ijzeren hek staat er honderd jaar later nog.

 


woensdag 24 februari 2016

Heggenvlechten eeuwenoud

"Het heggenvlechten is eeuwenoud" lezen we in Mooi Gelderland het magazine van winter 2015 van Geldersch Landschap en Kasteelen. In hetzelfde artikel staat ook dat heggen op gemeenschappelijke weiden niet nodig waren, maar dat is niet helemaal waar. De grote gemeenschappelijke weide de Hoenwaard bij Hattem was met twee heggen opgedeeld in drie grote stukken: het achterste, het middelste en het voorste stuk. De techniek wordt ook beschreven: de struiken worden onderaan schuin ingekapt en neergelegd en gevlochten. Dit voorkomt dat er onderaan gaten ontstaan waar dieren doorheen kunnen kruipen. Deze techniek vinden we precies zo beschreven in de stadsrekening van 1529 van Hattem. Dus "eeuwenoud" is zeker vijf eeuwen oud en deze techniek, waarvan wordt gezegd dat die in Engeland bekend is, was ook bij ons 500 jaar geleden bekend.


Rolof Dapper ende Jan van Hengel betaelt op paeschavent van 15 dagen
arbeyts dat sij den haeghen lachten ende vlochten buyten der Dijckpoirte in den
olde doylen elcken dag betaelt 2½ stuiver facit tsamen 2 goudgulden 19 stuivers Brabants
Noch Jan Scomaker betaelt van vijf dagen dat hij den haeghen oick
hielp leggen 12½ stuiver Brabants

Aangezien deze heggen in de oude doelen buiten de Dijkpoort stonden, kan het ook nog eens gaan om verdedigingswerken, want puntige doornheggen, goed gelegd en gevlochten, waren ook voor mensen ondoordringbaar en werden daadwerkelijk als zodanig gebruikt juist buiten de stadsmuren. Aangezien Hattem in het jaar ervoor, in 1528 ook nog een zware belegering had meegemaakt, is het helemaal niet gek dat men vond dat de heggen opnieuw gevlochten moesten worden.


Gelegde en gevlochten heg bij de Bonenburg onder Heerde 



maandag 22 februari 2016

Sunte Peter

In Hattem en omstreken heeft men eeuwenlang het boekjaar afgesloten en opnieuw opgestart op 22 februari, zijnde de heiligendag Sint Petri ad cathedram, (ook cathedralis) of Sunte Peter. Het is de dag waarop werd herdacht dat Petrus bisschop werd (van Rome en dus de eerste paus). Ook de pachten werden op die dag betaald. Andere streken gebruikten Sint Maarten, 11 november. Het boekjaar afsluiten op 31 december en op 1 januari opstarten is een tamelijk nieuw verschijnsel. Nog op 22 februari 1966 werd de boerderij De Kolk van de diaconie van Epe verpacht (Ampt Epe 242 blz 36).

 Item dyt is mijn uutgeven van der stadtwegen aengaende
Sunte Peter ad catedram anno xviij (1518) duerende hent
Sunte Peter anno xix (1519) ende ellyk Philippus gulden gerekent
voer xl (40) Gorsseler


 Anno domini viffende fiftich ingaende
eeyndende Petri ad cathedram lvj (1556)

Rekenschap Henrici Haen van den domeynen
und inkomen der stadt Hattem de anno
vijffendeviftich ingaende Petri ad cathedram
lv (1555) eindende ende uuytgaende Petri cathedralis
inclusive sessendeviftich, den golden gulden gerekent
ad xxviij (28) stuvers Brabants gevalueerdt die herenpond xiiij (14) stuvers

donderdag 18 februari 2016

Prieel op de stadsmuur in Hattem

Op 18 februari 2016 is het gerestaureerde prieel op de stadsmuur in Hattem in de tuin van  het Hoge Huis heropend. De vormgeving is wat aantrekkelijker geworden en de centrale kolom is nu voorzien van informatiepanelen over de geschiedenis van het Hoge Huis, het prieel en met name over een van de bewoners, Frederic Adolph Hoefer, gemeentearchivaris van Hattem van 1895 tot 1931 en nog veel meer.



Hoefer, geboren 14 april 1850 was behalve gemeentearchivaris van Hattem,
  • kapitein der artillerie en met zijn paard gevallen en afgekeurd, hij liep voortaan mank, hij kreeg een staatspensioen 
  • medewerker Hollandse IJzeren Spoorwegmaatschappij in Amsterdam
  • directeur Bell Telephoon Maatschappij in Rotterdam
  • directeur Maatschappij voor Tijdaanwijzing in Rotterdam
  • oprichter van het Openluchtmuseum in Arnhem
  • oprichter van het Artilleriemuseum in kasteel de Doorwerth bij Arnhem (nu voortgezet in het Nationaal Militair Museum in Soesterberg)
  • directeur van het Stedelijk Museum Zwolle
  • oprichter en bestuurslid van de historische vereniging Gelre
  • bestuurslid van de Vereniging van Overijssels Recht en Geschiedenis
  • commandant in de rang van luitenant-kolonel in WO I van het kamp voor Duitse krijgsgevangenen onder Wapenveld  
  • generaal majoor titulair voor al zijn verdiensten op zijn 80ste verjaardag 
generaal Hoefer

Na zijn tweede huwelijk in 1890 met baronesse Van Heemstra uit Hattem kocht hij in 1892 het Hoge Huis aldaar.

Omdat de baronesse gouvernante van de jonge prinses Wilhelmina was geweest, kwam hare majesteit later nog wel eens op visite in het Hoge Huis. Ook Paul Krüger uit Zuid Afrika is er op de thee geweest.

Hoefer verkocht het Hoge Huis voor weinig geld in 1931 aan het Groene Kruis in Hattem.

Hij is in 1938 overleden en in Hattem begraven. Zijn graf is er nog.

 De tot op heden twee enige archivarissen van Hattem, Hoefer en Kouwenhoven

Het prieel in Hattem op de plek van de Lenartstoren op de stadsmuur begin jaren '90

Het prieel is mogelijk door baron Van Ittersum, eigenaar van het Hoge Huis voor Hoefer, gebouwd rond 1865 naar een voorbeeld bij paleis Het Loo dat hij als kamerheer van de koning moet hebben gekend. Het heet Bijlandts Rust


(Met dank aan Gerard Wever)



maandag 8 februari 2016

Laatste lindeboom schoolplein Dorpsschool Epe sneeft

Aan de Hoofdstraat van Epe verrees in 1826 een nieuw schoolgebouw met een schoolplein er naast. Achter aan het zelfde schoolplein werd in 1890 opnieuw een nog grotere school opgetrokken. Het oude gebouw bleef en werd in gebruik genomen als boterwaag. Op het plein waren er meerdere bomen die schaduw verzorgden voor de spelende kinderen. Ze kunnen in 1890 zijn geplant, maar waren waarschijnlijk ouder, gezien het formaat dat ze al hadden op deze oude foto's van het begin van de twintigste eeuw.





In 1966 verhuisden de schoolkinderen naar de Hoge Weerdschool. In 1972 is het gebouw van de oude Dorpsschool gesloopt.

De laatste lindeboom legt 8 februari 2016 het loodje. Jammer. De beheerders van het groen bij de gemeente Epe wisten te melden dat hij ziek was. 

Hij heeft een aantasting van de Honingzwam. Het is erg triest dat door een schimmel het lot van zo'n beeldbepalende monumentale boom wordt bepaald. De schimmel tast het cambium aan, waarna deze buitenste laag van de boom afsterft. Vaak gaat de aantasting van het cambium over in houtrot van de wortels en stamvoet. Na verloop van tijd zal de conditie van de boom achteruit gaan en dit kan uiteindelijk resulteren in het afsterven van de boom. Onder de afgestorven bast zijn soms de zwarte rhizomorfen zichtbaar en vaak ook witte myceliumstrengen (de wortels van een schimmel).
 


Voor een leek leek het nog heel wat, maar de deskundigen hadden het wel goed gezien, gezien de rotte stomp die overbleef. Het tellen van jaarringen was dus ook niet mogelijk.