vrijdag 31 oktober 2014

Jaagpad tussen Heerde en Apeldoorn is nu fietspad

 
Vanaf de Clementbrug bij Heerde naar het zuiden ligt er nu een mooi vrijliggend fietspad tussen het Kanaal en de Grift. In 1829 is het Kanaal van de IJssel bij Hattem tot Apeldoorn geopend. De bedoeling was destijds om de Grift, een gegraven wetering uit de middeleeuwen, te vergraven tot kanaal, maar dat stuitte op problemen. Het waterpeil in het kanaal zou over een groot gedeelte hoger komen te liggen dan dat het in de Grift was. Hierdoor zouden tientallen watergedreven molens, waarvan de beken in de Grift uitkwamen, met de onderkant van hun bovenslag-raderen in het water komen en daardoor afgeremd worden.

Bij een bovenslagrad valt het beekwater bovenop het rad. De onderkant moet vrij van het water hangen om niet te worden tegengehouden

Daarom is de Grift met zijn eigen waterpeil gehandhaafd en is het kanaal er naast gelegd. In de tijd van de zeilvaart werden schepen in het kanaal vaak vanaf de kant met een lang touw gesleept. "Scheepsjagen" heet dat. En dat gebeurde lang niet altijd met een paard.

scheepsjagen
 
Om tegenliggers te kunnen passeren was er aan beide zeiden een jaagpad. Aan de oostelijke kant ligt er van oudsher een gewone weg en het westelijke pad tussen kanaal en Grift was de laatste tijd her en der overgroeid geraakt, maar is nu veranderd in een schitterend fietspad. Nog steeds zie je het hoogteverschil in het waterpeil van de twee wateren. Je kijkt dus zo terug in bijna tweehonderd jaar historie. Ook zie je de Grift stromen en het kanaal niet. Het is een voorrecht om elke dag drie kilometer van dit pad naar het werk te mogen rijden.

links het kanaal, rechts de Grift

woensdag 29 oktober 2014

Dagboekjes Cramer directeur Berghuizer Papierfabriek

Vandaag heeft een aardige mevrouw 33 aantekingenboekjes van H.G.D. Cramer, directeur van de Berghuizer Papierfabriek in Wapenveld, en één van zijn zoon Bernard van 1901, gebracht. Het zijn almanaken van de Gelders Overijsselse afdeling van de Maatschappij van landbouw. Ze beginnen in 1887 en in het begin maakte HGD op een paar blanco bladzijden korte aantekeningen over het bedrijf. Vanaf 1893 zit er een agenda bij de boekjes in zoals wij die nog kennen als zakagenda. Vanaf dat moment gebruikte HGD die ruimte als dagboek. Hij maakte aantekeningen van het weer, waterstanden als die hoog waren, dienstreizen en wat hij of zijn familie in de vrije tijd deed, hun ziekte en hoe zij reisden. Het weer was belangrijk omdat het bordkarton altijd buiten te drogen werd gelegd. De waterstanden omdat dat invloed had op de prestaties van de grote waterraden die de fabriek aandreven. De vorst omdat het kanaal onbevaarbaar kon worden door ijs en er dus geen aan en afvoer per schip mogelijk was. In juli 1914 werd de ruimte in zijn zakagenda te klein voor het grote (wereld-) nieuws van de Eerste Wereldoorlog en de invloed daarvan op het bedrijf. Toen heeft HGD een groot register gebruikt als dagboek. Dat dagboek bevond zich al jaren in ons archief, ooit gekregen van "meneer Bennie" Cramer, de kleinzoon van HGD. In de zakagenda op maandag 11 november 1918, St Maarten, "om 10 uur bericht uit Zwolle dat Duitschland alle voorstellen aangenomen heeft, dus de vrede is er." Enkele dagen later haalde hij een deel van zijn effecten uit Amsterdam uit de safe vanwege de "dreiging van de sociaal democraten". De laatste aantekening van HGD was dat hij zoveel pijn had op 11 januari 1925. Achttien dagen later is hij overleden.