Vandaag wordt in De Stentor gemeld: er is een compleet skelet bloot gelegd naast de Grote Kerk van Hattem. Omdat de gemeente nieuwe bomen wil planten, moet er eerst archeologisch onderzoek worden gedaan. Dat er lijken zouden worden gevonden, is geheel volgens de verwachtingen.Een skelet dat nu nog compleet is, is hoogstwaarschijnlijk begraven in de laatste jaren voor het
stoppen van ter aarde bestellingen rond de kerk op 1 januari 1829. Toen ging namelijk een landelijke maatregel in, dat binnen bebouwde kommen van boven 1000 inwoners niet meer mocht worden begraven. Vanaf de Middeleeuwen was het gebruik dat men op het kerkhof rond de kerk en voor de rijken zelfs in de kerk werd begraven. Het is aannemelijk dat de
Hattemers met de bouw van deze kerk zijn begonnen in 1176, toen de parochie
zelfstandig werd. Er zou dus vanaf 1176 tot en met 1828 maar liefst 653 jaar
lang mensen in en rond Hattems kerk kunnen zijn begraven. Voor die tijd begroeven de Hattemers hun doden op het “alde kerckhof” op de Gaedsbergh rond
de oorspronkelijke kapel aldaar.
foto van het lijk in De Stentor op internet
Hoeveel lijken zouden er kunnen liggen rond Hattems kerk? De laatste tien jaar
dat er rond de kerk is begraven, 1819 – 1828 zijn er 379 mensen in de
gemeente Hattem overleden. Het aantal begraven mensen in die periode is echter groter geweest, omdat ook
mensen uit Wezep en Hattemerbroek, buurtschappen die vanaf 1 januari 1818
zijn gelegen in de gemeente Oldebroek, in Hattem werden begraven.
Betere cijfers geven
dan ook de overlijdensakten in de jaren daarvoor, maar die beginnen niet eerder dan april
1811, dus dat zijn tot en met 1817 6,75 jaar. In die jaren zijn er gemiddeld
66,1 mensen per jaar in Hattem overleden.
Honderd jaar eerder, in de tien jaar van
1719 tot en met 1728 zijn er 564 mensen in en om de kerk begraven, dat is gemiddeld
56,4 per jaar.
Nog weer bijna honderd jaar eerder, in tien jaren tussen
1627 en 1638 voor zover de bron (de kerkrekeningen) het ons toeliet om de
begraven mensen te tellen, zijn er 466 mensen in en om de kerk begraven. Dat is
gemiddeld 46,6 per jaar. Verder terug kunnen we in de archieven niet gaan met
dit soort tellingen.
Het gemiddelde
dodental in Hattem rond 1635, rond 1725 en rond 1815 loopt dus op van
46,6 via 56,4 tot 66,1
Hoe het verloop voor
1635 is geweest, is onduidelijk, maar als we het laagste getal, 46,6 nemen en
dat naar beneden bij stellen om rekening te houden met de bevolkingsgroei in eerdere eeuwen, tot pak hem beet gemiddeld 35 doden per jaar voor
de gehele periode van 1176 tot 1829, dan komen we uit op een totaal van globaal 22.855
lijken die rond en in de kerk zijn begraven.
1 opmerking:
Hallo Gerrit,
Een mooi en interessant stuk!
Het mag natuurlijk niets meer kosten in Nederland. Ook in de archeologie word steeds meer bezuinigd, maar het zou interessant kunnen zijn om net als bijvoorbeeld in Vlaardingen DNA af te nemen van inwoners van Hattem. Of van inwoners uit het vroegere schoutambt van Hattem (die meestal wel buiten de kerk begraven werden). Inwoners waarvan aantoonbaar is dat hun families al vele eeuwen in of rond Hattem woonden. En deze DNA gegevens dan te vergelijken met gevonden stoffelijke resten die naast de kerk begraven waren. Misschien dat er dan wel te achterhalen is in welke familie richting gezocht kan worden wie het betreft? Ongetwijfeld dat de naaste familieleden in die tijd wel wisten waar hun dierbaren exact op het kerkhof begraven waren. Maar het zal in deze dagen wel niet meer te achterhalen zijn wie waar ligt. Je zou denken dat met zo’n groot aantal begravingen op het kerkhof er meerdere personen boven elkaar begraven moeten zijn? In sommige kerken is het bekend dat er soms 8 lichamen op elkaar lagen. Ik weet niet of er gegevens over bewaard zijn gebleven maar je zou haast denken dat er af en toe een ruiming heeft moeten plaatsvinden en de stoffelijke resten in een knekelput werden herbegraven? Dit is bijvoorbeeld wel in Wezep gebeurd toen het kerkhof door een periode van Spaanse griep snel vol raakte.
Met vriendelijke groet, Marcel Goudbeek
Een reactie posten